Elsa Schiaparelli – surrealistka świata mody i jej dziedzictwo

Spis treści:

1. Kim była Elsa Schiaparelli? Dzieciństwo i droga do świata mody
2. Moda jako sztuka: styl i innowacje Elsy Schiaparelli
3. Elsa Schiaparelli: współpraca z surrealistami
4. Elsa Schiaparelli - pionierka nowoczesnych technik
5. Dziedzictwo Elsy Schiaparelli we współczesnej modzie
6. Elsa Schiaparelli dziś - jak wyglądają kolekcje marki?

Elsa Schiaparelli to legendarna włoska projektantka, której awangardowe pomysły zrewolucjonizowały styl lat 30. XX wieku. Była najsłynniejszą rywalką Coco Chanel – starcie ich wizji (ekscentryczna sztuka Schiaparelli kontra klasyczna elegancja Chanel) przeszło do historii mody​. Coco Chanel drwiąco nazywała Elsę „włoską artystką, która szyje ubrania”​ podkreślając, jak bardzo różniły się filozofie obu kreatorek. Schiaparelli już od młodości przejawiała buntowniczy charakter: jako 21-latka wywołała skandal, wydając tomik śmiałej poezji, za co zgorszona rodzina ukarała ją zamknięciem w klasztorze – skąd uciekła, organizując głodówkę​. Ten życiowy nonkonformizm zapowiadał jej późniejsze rewolucyjne podejście do mody. Jako kobieta w zdominowanym przez mężczyzn świecie haute couture, uparcie walczyła, by jej głos został usłyszany poprzez niezwykłe kreacje​.

Kim była Elsa Schiaparelli? Dzieciństwo i droga do świata mody

Elsa Schiaparelli, urodzona 10 września 1890 roku w Rzymie, wychowywała się w arystokratycznej rodzinie w Rzymie. Studiowała filozofię, po czym wyjechała do Londynu i Nowego Jorku, by ostatecznie osiąść w Paryżu​. Tam w 1927 roku założyła własny dom mody. Schiaparelli szybko zasłynęła nieposkromioną wyobraźnią i odwagą: pragnęła, aby ubrania były nie tylko eleganckie, ale też intrygujące, inteligentne i pełne humoru. Powtarzała, że chce poprzez modę „szokować” – i rzeczywiście, jej projekty często balansowały na granicy sztuki i prowokacji.

Moda jako sztuka: styl i innowacje Elsy Schiaparelli

Elsa Schiaparelli traktowała modę jak pole do artystycznych eksperymentów. Już pierwsze kolekcje, np. swetry z nadrukowanymi trompe-l’œil kokardami – wzbudziły sensację na łamach magazynu „Vogue”​. Projektantka chętnie łamała konwencje ubioru: w 1931 zaprezentowała jedne z pierwszych damskich spódnico-spodni (tzw. divided skirt, czyli rodzaj plisowanych szortów udających spódnicę), co było śmiałym ruchem w czasach, gdy kobiety dopiero zaczynały nosić spodnie.

Elsa Schiaparelli: współpraca z surrealistami

W kolejnych latach Schiaparelli wprowadzała do mody elementy surrealizmu, współpracując blisko z artystami takimi jak Salvador Dalí czy Jean Cocteau​. Jej kreacje bawiły się iluzją i formą: słynny motyw homara pojawił się na jedwabnej sukni wieczorowej (umieszczony w dwuznacznym miejscu, co wywołało skandal), a kiedy indziej projektantka zaproponowała kapelusz w kształcie odwróconego buta.

Elsa Schiaparelli – pionierka nowoczesnych technik

Schiaparelli nie bała się sięgać po nietypowe materiały i techniki – jako pierwsza zastosowała widoczne zamki błyskawiczne w strojach haute couture, wcześniej kojarzone jedynie z bielizną lub tanią konfekcją​. Jej znakiem firmowym stał się odcień intensywnego różu nazwany Shocking Pink – barwa symbolizująca pragnienie, by zaszokować otoczenie unikalnymi, awangardowymi projektami​. W projektach Schiaparelli poczucie humoru łączyło się z wyrafinowaniem: przykładem mogą być skórzane rękawiczki ozdobione złotymi paznokciami czy suknia z wielkim nadrukiem homara – jednocześnie perwersyjne, zabawne i eleganckie pomysły​. Schiaparelli zajmowała się też perfumami – jej zapach „Shocking” z 1937 roku zamknięto w słynnym flakonie przypominającym kobiece popiersie (inspirowanym figurą aktorki Mae West), co stanowiło novum w świecie beauty i do dziś bywa naśladowane​.

Dziedzictwo Elsy Schiaparelli we współczesnej modzie

Choć Elsa Schiaparelli musiała zamknąć swój paryski dom mody w 1954 roku (zmagała się wówczas z powojennymi trudnościami finansowymi)​, jej dziedzictwo nie popadło w zapomnienie. Przeciwnie – wiele jej pomysłów wyprzedziło swoją epokę i nadal inspiruje kolejne pokolenia projektantów. Projektanci tak znani jak Yves Saint Laurent, Christian Lacroix, Azzedine Alaïa czy John Galliano tworzyli pod wyraźnym wpływem Schiaparelli, czerpiąc zarówno z jej surrealistycznych motywów, jak i z idei łączenia mody ze sztuką oraz odwagi w eksperymentowaniu formą. Przez kilkadziesiąt powojennych lat mogło się wydawać, że to dom mody Chanel zdominuje świat mody, a spuścizna Schiaparelli odejdzie w cień​. Jednak z biegiem czasu zainteresowanie twórczością włoskiej ekscentryczki odżyło.

Elsa Schiaparelli dziś – jak wyglądają kolekcje marki?

W 2022 roku paryskie Musée des Arts Décoratifs zorganizowało wystawę retrospektywną „Shocking! The Surreal World of Elsa Schiaparelli”, podkreślającą, że Schiaparelli nie tylko wyprzedziła swoją epokę, ale wręcz przewidziała nadejście mody takiej, jaką znamy dzisiaj​. Co więcej, marka Schiaparelli została ponownie powołana do życia – w 2019 roku dyrektorem kreatywnym domu mody został Daniel Roseberry, który tchnął nowe życie w legendę. Współczesne pokazy Schiaparelli znów zachwycają i szokują niczym widowiska sprzed lat. Doskonałym przykładem jest głośny pokaz kolekcji haute couture na wiosnę 2023, podczas którego modelki prezentowały suknie zwieńczone realistycznymi (choć wykonanymi z tworzywa) głowami lwów, lampartów i wilków – pomysł Roseberry’ego, który jednych zachwycił, a innych oburzył​. To wydarzenie pokazało, że estetyka wykreowana przed laty przez Elsę – efektowna, surrealistyczna i przekraczająca granice – nadal żyje w modzie i wywołuje gorące dyskusje.

Dziś nazwisko Elsy Schiaparelli wciąż wymieniane jest wśród największych ikon mody. Jej podejście do projektowania – traktowanie ubrań jak dzieł sztuki i manifestów kreatywności – inspiruje twórców poszukujących własnego, niepowtarzalnego stylu. Można śmiało powiedzieć, że odwaga i nonkonformizm Schiaparelli odcisnęły trwały ślad na współczesnej modzie. Jej ekstrawagancka wizja, od shocking pink po surrealistyczne dodatki, nadal żyje na wybiegach i czerwonych dywanach, przypominając, że moda bywa najciekawsza wtedy, gdy odważa się szokować, bawić i przekraczać granice.