Elastan – co to za materiał i jakie ma właściwości?
Elastan nazywa się często spandeksem lub lycrą. Choć wydaje się niezwykle nowoczesny, tak naprawdę funkcjonuje w modzie już od lat 50. XX wieku - i od dekad nie ma sobie równych w produkcji niektórych części odzieży.
- Aleksandra Zaborowska
W tym artykule:
- Pochodzenie elastanu
- Właściwości elastanu
- Elastan – wady i zalety
- Zastosowanie elastanu w odzieży
- Czy noszenie elastanu jest zdrowe?
Elastan to tkanina, z którą każdy miał styczność, a jednocześnie tylko nieliczni znają jej pochodzenie i właściwości. Wiele osób świadomie analizujących składy swoich ubrań może próbować go unikać ze względu na syntetyczne pochodzenie. Warto więc zwracać uwagę na ilość elastanu w danym ubraniu, ale także na tkaninę bazową, z którą go zmieszano. Wyjaśniamy, jakie właściwości ma elastan i dlaczego tak często można go spotkać pod innymi nazwami takimi jak lycra czy spandeks.
Pochodzenie elastanu
Elastan zaliczany jest do materiałów syntetycznych i powstaje z włókien poliuretynowych (a dokładniej z kauczuku złożonego w 85 proc. z poliuretanu). Nierzadko nazywa się go też spandeksem czy lycrą - i faktycznie, obydwa te materiały są elastanami wytwarzanymi w konkretny sposób. W Stanach Zjednoczonych elastan najczęściej spotyka się i kojarzy właśnie pod postacią tkaniny znanej jako Spandex.
Z kolei w Europie częściej można spotkać nazwę Lycra, choć jest ona zastrzeżona dla przedsiębiorstwa Invista. Historia tego materiału sięga już lat 50. XX wieku, kiedy to odkryto potencjał włókien poliuretynowych w produkcji odzieży - głównie ze względu na niezwykłą trwałość i elastyczność, co otworzyło zupełnie nowe perspektywy w przemyśle modowym.
Właściwości elastanu
Elastan posiada pewne właściwości, które czynią go wręcz niezastąpionym w produkcji odzieży danego typu.
1. Rozciągliwość. Elastan może rozciągać się nawet do 5-8 razy w stosunku do swojej pierwotnej długości, po czym wracać do swojego poprzedniego kształtu. Jest w tej materii najbardziej sprężystą tkaniną.
2. Trwałość. Elastan jest odporny nie tylko na uszkodzenia mechaniczne czy rozciąganie, ale także na wpływ wody, wysokiej temperatury, chemii piorącej czy innych czynników.
3. Odporność na zagniecenia. Tkanina ta właściwie zupełnie się nie gniecie, nie odkształca i nie wymaga prasowania.
4. Miękkość. Włókna elastanowe same w sobie są przyjemne w dotyku i dość miękkie, dzięki czemu stanowią optymalną domieszkę w odzieży, także tej noszonej ściśle przy ciele.
5. Niska higroskopijność. Materiał ten nie cechuje się wysoką zdolnością do pochłaniania wilgoci.
6. Niska przewiewność. Elastan nie należy do tkanin wspierających oddychanie skóry i zapewniających aktywny przepływ powietrza.
Elastan – wady i zalety
Wśród właściwości elastanu można wyodrębnić wiele zalet, które sprawiają, że trudno wyobrazić sobie bez niego komfortowe rajstopy, odzież sportową, bieliznę modelującą czy skarpety. Jak już wspomnieliśmy wyżej, spandex lub lycra to tkaniny, które cechują się niezwykłą trwałością na rozdarcia czy rozciąganie, ale też ponadprzeciętną elastycznością. Ponadto, elastan szybko schnie, nie wymaga prasowania i nie elektryzuje się.
Przy wszystkich swoich niezaprzeczalnych zaletach, elastan posiada jednak także wady, które wynikają bezpośrednio z faktu, że jest to tkanina syntetyczna. Nie ma więc zbyt wielkich właściwości pochłaniania wilgoci, i nie najlepiej radzi sobie z przepuszczaniem powietrza. Należy tu jednak zaznaczyć, że elastan niemalże zawsze występuje wyłącznie w formie domieszki w składzie odzieży, a nie jako jej baza. Z tego też powodu praktycznie nie zmienia właściwości tkaniny bazowej na niekorzyść. Dla przykładu: spodnie uszyte z 95 proc. bawełny i zaledwie 5 proc. elastanu będą właściwie tak samo przewiewne i komfortowe jak te stworzone w całości z bawełny.
Zastosowanie elastanu w odzieży
Elastan jest niezwykle wszechstronnym materiałem, który znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle odzieżowym. W jakich ubraniach można go spotkać najczęściej?
Odzież sportowa
Elastan zapewnia doskonałe dopasowanie do ciała i nieograniczoną swobodę ruchu, co jest niezbędne podczas ćwiczeń fizycznych, dlatego niezwykle często można go znaleźć w składzie bluz, topów czy leginsów do ćwiczeń, ale i biustonoszy sportowych. Dzięki zdolności ścisłego przylegania do ciała, elastan jest też niezastąpiony w produkcji odzieży do biegania czy kolarstwa, gdyż redukuje opór powietrza i pomaga utrzymać stałe napięcie mięśni.
Bielizna
Materiał ten jest często stosowany w bieliźnie, zwłaszcza modelującej, która ma za zadanie jak najbardziej dopasować się do kształtu ciała i mocno do niego przylegać. Co więcej, domieszka elastanu w składzie bielizny przedłuża jej trwałość i sprawia, że staje się ona bardziej odporna na rozciąganie i pranie.
Spodnie
Elastan nierzadko jest bardzo pożądanym materiałem w składzie spodni. Zapewnia im komfortową elastyczność, a w przypadku niektórych (jak np. różnych rodzajów jeansów), właściwie dopiero domieszka elastanu umożliwia ich zakładanie, zdejmowanie i wygodne noszenie oraz skutecznie "zmiękcza" materiał bazowy.
T-shirty i koszulki
Tkaninę tę można bardzo często znaleźć w formie domieszki do bawełnianych t-shirtów czy koszulek, co zwiększa ich elastyczność i trwałość, zapobiegając rozciąganiu i odkształcaniu.
Stroje kąpielowe
Elastan jest kluczowym składnikiem kostiumów kąpielowych, zapewniając im idealne dopasowanie do ciała, odporność na działanie chloru czy promieni słonecznych, ale i szybkie wysychanie po zmoczeniu.
Rajstopy i skarpety
Jest kluczowym składnikiem rajstop, pończoch i podkolanówek, zapewniając im rozciągliwość, ścisłe dopasowanie do nogi oraz wysoką odporność na zaciągnięcia i inne uszkodzenia (w porównaniu z innymi włóknami).
Także w skarpetach elastan odpowiada za elastyczność, co zapobiega ich zsuwaniu się. Ta przełomowa tkanina zrewolucjonizowała noszenie zarówno skarpet, jak i pończoch, które jeszcze kilka dekad temu zakładano wyłącznie w komplecie ze specjalnymi pasami podtrzymującymi je w górze - choć i dziś są one noszone m.in. przez miłośniczki stylu pin up i mody retro. Obecnie z reguły sięga się po nie jednak wyłącznie dla efektu wizualnego, a nie z konieczności.
Elastan jest także niezwykle cennym materiałem w produkcji leczniczych rajstop czy skarpetek kompresyjnych: to właśnie dzięki jego właściwościom, odzież ta może ściśle przylegać do łydki czy uda i wspomagać krążenie poprzez optymalny ucisk.
Odzież ciążowa
Dzięki elastanowi odzież ciążowa może się rozciągać wraz z rosnącym brzuchem - a następnie być noszona nawet po porodzie. Także w tej materii tkanina ta zrewolucjonizowała modę, oferując kobietom ciężarnym nie tylko większy komfort, ale i bardziej ekonomiczną opcję niż sztywna odzież w określonym przedziale rozmiarowym, która pasowała jedynie przez krótki czas.
Czy noszenie elastanu jest zdrowe?
Odzież z domieszkami elastanu jest w pełni bezpieczna, zwłaszcza że ilość tego włókna w całej tkaninie, z której uszyto dane ubranie, zwykle jest bardzo niewielka. Dzięki temu, odzież z elastanem rzadko powoduje reakcje alergiczne, otarcia czy odparzenia - choć osoby z alergią na tkaniny syntetyczne bądź z przejściowymi urazami czy chorobami skórnymi powinny zawsze zachowywać ostrożność.