Ikona surrealistycznej fotografii i muza Picassa. Dlaczego Dora Maar związek z malarzem przepłaciła zdrowiem?

W tym artykule:

1. Dora Maar – kim była?
2. Dora Maar a surrealizm
3. Dora Maar i Picasso – burzliwy romans i wzajemne inspiracje
4. Jak zakończył się związek Dory Maar i Picassa?
5. Najsłynniejsze dzieła Dory Maar

Dora Maar – kim była?

Dora Maar, a właściwie Henriette Theodora Markovitch, urodziła się 22 listopada 1907 roku w Chorwacji jako córka chorwackiego architekta oraz francuskiej właścicielki modnego butiku. W połowie lat 20. XX wieku zaczęła studiować sztuki piękne w Paryżu, uczęszczając do renomowanych szkół artystycznych, takich jak École des Beaux-Arts i Académie Julian. Była fotografką, malarką i poetką, a jej wpływ na sztukę surrealistyczną jest nieoceniony. Zmieniła swoje prawdziwe imię i nazwisko na Dora Maar w 1930 roku. Jej życie i twórczość są ściśle związane z jednym z najwybitniejszych malarzy XX wieku – Pablem Picassem.

Dora Maar a surrealizm

Dora Maar była przede wszystkim fotografką. Jej obiektyw pozwalał jej uchwycić zarówno piękno, jak i mroczne zakamarki rzeczywistości. W swoich pracach często wykorzystywała techniki charakterystyczne dla surrealistów: deformację, montaż, grę światłem i cieniem. Dzięki temu jej fotografie stawały się nie tylko dokumentacją rzeczywistości, ale również przenikaniem w głębiny ludzkiej psychiki. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów twórczości fotograficznej Dory Maar były surrealistyczne kolaże. Łącząc fragmenty różnych zdjęć, tworzyła oniryczne kompozycje, pełne symboli i ukrytych znaczeń. Te kolaże były wyrazem jej fascynacji podświadomością i marzeniami, a jednocześnie stanowiły komentarz do otaczającej ją rzeczywistości. Dora Maar była bliską współpracowniczką André Bretona, jednego z głównych teoretyków surrealizmu. Razem organizowali wystawy i publikowali w surrealistycznych czasopismach. Breton doceniał jej talent i oryginalność, widząc w niej godną następczynię takich mistrzów fotografii surrealistycznej jak Man Ray.

„Dwie dusze twórcy ludowego” w Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Wystawa, która zmienia sposób myślenia o sztuce ludowej

Dora Maar i Picasso – burzliwy romans i wzajemne inspiracje

Związek Dory Maar i Pabla Picassa był jednym z najbardziej intensywnych i burzliwych w historii sztuki. Jak się poznali? Tutaj nie ma pewności. Wiele wskazuje na to, że miało to miejsce w 1935 roku na planie filmu „Zbrodnia pana Lange” reżyserii Jeana Renoira, przy którym oboje pracowali. Przedstawił ich sobie Paul Éluard. Istnieje też druga wersja, jaką często podawali zarówno Dora Maar, jak i 26 lat starszy od niej Picasso, że do spontanicznego zapoznania doszło rok później, w kawiarni Les Deux Magot. A jeszcze trzecia wersja mówi, że Picasso miał szukać pretekstu do spotkania z Dorą po tym, jak zobaczył jej zdjęcie zrobione przez Mana Raya, więc pojawił się w owej kawiarni nieprzypadkowo.

Jedno jest jednak pewne – ta relacja odcisnęła głębokie piętno na życiu i twórczości obojga artystów. Dora Maar i Picasso wzajemnie się inspirowali, jednak to artystka zawsze pozostawała w cieniu Wielkiego Geniusza, jak sama go nazywała. Uwieczniła go na około 1800 kliszach. Była również świadkiem procesu twórczego Picassa, szczególnie podczas tworzenia jego najsłynniejszego dzieła, „Guernica” (1937), które dokumentowała fotograficznie. Z kolei Picasso uwiecznił ją w wielu swoich pracach, w tym w serii portretów, takich jak słynny „Płacząca kobieta”, które przedstawiały ją jako osobę cierpiącą, smutną i udręczoną. Co ciekawe, Picasso tak właśnie nazywał Dorę Maar, jednak ona sama wiele razy wspominała, że nie potrafi płakać i nigdy nie uroniła nawet jednej łzy.

Jak zakończył się związek Dory Maar i Picassa?

Pablo Picasso, romansując z Dorą, był mężem Olgi Khokhlovej, z którą miał syna, oraz w związku z Marie-Thérèse Walter, z którą z kolei miał córkę. Dora zaś była bezpłodna, co malarz bardzo często jej wytykał. Wyśmiewał jej urodą oraz twórczość artystki, która miała skłonności do umniejszania własnego talentu. Picasso, który zasłynął nie tylko swoim talentem, ale też apodyktycznym i seksistowskim podejściem do kobiet, znęcał się nad swoją partnerką psychicznie, a czasem także fizycznie. Co więcej, czerpał ogromną satysfakcję z tego, że Dora Maar, jak i Marie-Thérèse były obsesyjnie zazdrosne o Picassa, doprowadzając pewnego dnia do bójki obu kobiet. Od tego momentu z relacja Dory i Picassa ewidentnie zmierzała ku końcowi. Gwoździem do trumny był kolejny romans artysty, gdy w 1943 roku zaczął spotykać się z młodszą o 20 lat Françoise Gilot.

Koniec związku z Picassem Dora Maar przepłaciła załamaniem nerwowym. Oprócz depresji i nerwicy borykała się również z manią prześladowczą i paranoją. Zdiagnozowano u niej także początki schizofrenii. Spędziła długie miesiące w szpitalu, gdzie poddawana była wyczerpującej terapii elektrowstrząsami. W efekcie Dora zapominała, jak się nazywa i mówiła na siebie Królowa Tybetu. Początkowo Picasso niewzruszony tragicznym losem artystki i otwarcie nazywający ją wariatką, pod koniec lat 50. podarował jej dom w Ménerbes. Podobno powiedziała kiedyś: „Po Picassie, Bóg”, co było świadectwem jej wielkiej miłości do malarza, ale i wiary, bo pod koniec swojego życia Dora została katoliczką. Zmarła w wieku 89 lat w swoim paryskim mieszkaniu wypełnionym pracami Pabla, które ostatecznie trafiły do zbiorów Muzeum Picassa w Maladzie oraz Centrum Pompidou w Paryżu.

Gabrielle Coco Chanel: Brigitte Bardot nazywała materialistką, a dziennikarki "pretensjonalnymi babami". A jednak to ona rozwiązała kobietom gorsety i włożyła im spodnie.

Najsłynniejsze dzieła Dory Maar

Dora Maar pozostawiła po sobie bogate i różnorodne oeuvre. Jej prace charakteryzują się głębią psychologiczną i niezwykłą wrażliwością. Jednym z jej najbardziej znanych dzieł Dory jest fotografia „Portret Ubu” z 1936 roku, przedstawiająca płód pancernika zatopiony w formalinie. To mroczne i prowokujące zdjęcie stało się ikoną surrealizmu.

Inne ważne prace Dory Maar:

• „Karuzela nocą” – seria zdjęć ukazująca nocne życie Paryża w sposób poetycki i tajemniczy. Dora Maar uchwyciła na nich samotne postacie, oświetlone światłami ulicznych latarni, tworząc atmosferę melancholii i tęsknoty.

• „Bez tytułu (Ręka-muszla)” – surrealistyczny kolaż przedstawiający stopniowe przekształcanie się ludzkiej ręki w muszlę. Jest to metaforyczne przedstawienie połączenia człowieka z naturą i symbolizuje przemijanie oraz cykliczność życia.

• „Symulant” – kolejne ikoniczne zdjęcie, które doskonale oddaje klimat surrealizmu. Przedstawia ono mężczyznę z opatrunkiem na twarzy, co sugeruje zarówno fizyczne, jak i psychiczne cierpienie.

• „Mężczyzna sprawdzający studzienkę kanalizacyjną w Londynie” – to zdjęcie, wykonane podczas podróży do Londynu, jest przykładem zainteresowania Dory Maar marginesami społeczeństwa.

• „Wieloletnie kłamstwo czeka na ciebie” – to jedno z najbardziej enigmatycznych dzieł Dory Maar. Tytuł sam w sobie jest pełen napięcia i sugeruje skomplikowane relacje międzyludzkie.

Dora Maar ma na swoim koncie znacznie więcej dzieł godnych uwagi. Choć często pozostawała w cieniu swojego słynnego kochanka, była niezwykle utalentowaną artystką, której twórczość wykraczała daleko poza rolę muzy Picassa. Czy Dora Maar była ofiarą, muzą czy niezależną twórczynią? To pytanie zadawano sobie już wielokrotnie. Jej życie i twórczość są jednak zbyt złożone, aby udzielić na nie jednoznacznej odpowiedzi. Jedno jest pewne: Dora Maar była kobietą niezwykłą, której dziedzictwo artystyczne przetrwało próbę czasu.