Topinambur: co to za warzywo, jak smakuje i co można z niego przyrządzić? 5 przepisów z topinamburem

Czym jest topinambur?

Topinambur, czyli gruszka ziemna, słonecznik bulwiasty lub karczoch jerozolimski, to roślina z rodziny astrowatych, blisko spokrewniona ze słonecznikiem zwyczajnym. Jej nazwa nasuwa skojarzenia z brazylijskim plemieniem Tupinambá, należy jednak podkreślić, że geneza nazewnictwa to w dużej mierze dzieło przypadku.

W 1612 roku Marc Lescarbot przywiózł na dwór Ludwika XIII pomme de Canada - roślinę odkrytą w północno-wschodniej części Ameryki Północnej. Opisywał ją jako "bulwiasty owoc o smaku karczocha". Rok później na królewski dwór sprowadzono Indian z plemienia Tupinambá. Ich tradycyjne tańce skojarzyły się królewskiej rodzinie z tą egzotyczną rośliną i od tamtej pory zaczęto nazywać ją topinambur.

Współcześnie to warzywo jest doceniane przede wszystkim przez zwolenników zdrowego stylu życia i odpowiednio zbilansowanej, wartościowej diety. Nic dziwnego. Słonecznik ziemny obfituje w cenne składniki, przez co wykazuje wiele właściwości zdrowotnych. Roślina ta zasłynęła przede wszystkim ze względu na dużą zawartość inuliny - wielocukru o udowodnionym pozytywnym wpływie na organizm. Zawartość tej substancji w bulwie to ok. 17 proc., co przekłada się na ok. 80 proc. wszystkich węglowodanów. Na czym polega prozdrowotne działanie inuliny? W tym miejscu należy wskazać na następujące czynniki:

• regulacja poziomu cukru we krwi - inulina w ustroju przekształca się we fruktozę, zatem uczestniczy w normalizowaniu glikemii u osób chorych na cukrzycę typu 2 i redukuje insulinooporność,
• redukcja cholesterolu - inulina obniża poziom cholesterolu LDL i tym samym uczestniczy w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego,
• wspomaganie funkcji układu pokarmowego - inulina stymuluje rozwój naturalnej mikroflory bakteryjnej, wspomagając w ten sposób proces trawienia,
• profilaktyka chorób jelita grubego - inulina likwiduje bakterie będące przyczyną stanów zapalnych w obszarze jelita grubego,
• detoksykacja organizmu - inulina, błonnik i pektyny doprowadzają do związania i szybkiego wydalenia szkodliwych związków.

Mówiąc o pozytywnym wpływie topinamburu na organizm, nie można nie wspomnieć o profilaktyce chorób nowotworowych. Z bulwy udało się wyizolować białka, które wykazują działanie przeciwnowotworowe. Naukowcy wskazują też na zawarte w tym warzywie seskwiterpeny laktonowe wykazujące cytotoksyczne działanie na dwie linie komórkowe raka piersi.

Warto też wspomnieć, że zawarty w bulwie błonnik zapewnia uczucie sytości, eliminując w ten sposób problem podjadania między posiłkami. Topinambur powinien zatem znaleźć się w jadłospisie diety odchudzającej.

Jak smakuje topinambur?

Topinambur charakteryzuje się ciekawym i oryginalnym smakiem. Zdaniem wielu osób jego walory można przyrównać do tych, jakie oferują orzechy brazylijskie, z zaznaczeniem, że w słoneczniku ziemnym nuty słodyczy są wyraźniej wyczuwalne. Sam odkrywca tego warzywa porównał je do karczocha i nie bez powodu - w smaku obu tych warzyw można doszukać się wielu podobieństw.

Jak przyrządzić topinambur?

Topinambur nadaje się do jedzenia po obróbce termicznej, ale w przeciwieństwie do ziemniaka - najpopularniejszej rośliny bulwiastej w Polsce - nie ma żadnych przeciwwskazań przed spożywaniem go na surowo. Należy jedynie pamiętać, że organizm nieprzyzwyczajony do znacznych ilości błonnika, w pierwszym kontakcie z tym warzywem może zareagować nieprzyjemnymi wzdęciami.

Topinambur najlepiej smakuje poddany obróbce termicznej. Bulwy można gotować, podobnie jak ziemniaki. Świetnie nadają się też do pieczenia i smażenia. W zależności od wybranego przepisu topinambur może być podawany jako przekąska, danie sałatkowe, danie główne lub jako dodatek do mięs.

Topinambur pieczony z pomarańczą i rozmarynem

Składniki:

bulwa topinamburu - 0,5 kg,

rozmaryn - 2 gałązki,

sok z połowy pomarańczy,

miód - 2 łyżeczki,

olej roślinny - 3 łyżki,

przyprawy: pieprz czarny, sól.

Przygotowanie:

W pierwszej kolejności należy pozbyć się skórki z bulwy. Topinambur można obrać, ale jeżeli trafimy na warzywo o cienkiej skórce wystarczy ją zeskrobać. Bulwy kroimy na połówki lub ćwiartki (zależnie od wielkości warzywa). Mieszamy sok z miodem, dodajemy listki rozmarynu. W tak przygotowanym sosie obtaczamy kawałki topinamburu, następnie posypujemy je solą i pieprzem. Całość umieszczamy w naczyniu żaroodpornym, które następnie umieszczamy w rozgrzanym do 200 stopni Celsjusza piekarniku. Po 25 minutach danie można podać na stół.

Topinambur kiszony

Składniki:

bulwa topinamburu - 0,5 kg,

czosnek - 2 ząbki,

listek laurowy - sztuka,

chrzan - połówka korzenia,

woda - 0,5 litra,

sól - pół łyżki.

Przygotowanie:

przed przystąpieniem do pracy należy przygotować warzywa - pozbywamy się skórki z topinamburu przy pomocy szczotki do warzyw, chrzan obieramy. Bulwę kroimy na kawałki. Do słoika wrzucamy czosnek, listek laurowy i korzeń chrzanu. Dodajemy przygotowany wcześniej topinambur, zalewamy solanką i odstawiamy na minimum 7 dni.

Topinambur pieczony z tymiankiem

Składniki:

bulwa topinamburu - 0,5 kg,

papryka czerwona - sztuka,

czosnek - główka,

cebula - sztuka,

tymianek - 5 gałązek,

przyprawy: pieprz czarny, sól, oliwa z oliwek.

Przygotowanie:

bulwę dokładnie myjemy i kroimy na ćwiartki, nie pozbywamy się skórki. Paprykę kroimy na drobne kostki, cebulę - na 8 części, główkę czosnku dzielimy na ząbki, ale nie usuwamy łupin. Wszystkie składniki układamy na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, pamiętając o tym, że topinambur należy układać skórką w dół. Między warzywa wkładamy gałązki tymianku. Całość przyprawiamy pieprzem i solą, delikatnie skrapiamy oliwą z oliwek. Tak przygotowane warzywa umieszczamy na 25 minut w piekarniku rozgrzanym do 200 stopni Celsjusza.

Topinambur z groszkiem, boczkiem i makaronem

Składniki:

bulwa topinamburu - 0,5 kg,

ulubiony makaron - 0,25 kg,

zielony groszek - pół puszki,

wędzony boczek - 0,2 kg,

zielona pietruszka - pęczek,

przyprawy: pieprz czarny, sól, gałka muszkatołowa.

Przygotowanie:

topinambur obieramy i kroimy w plastry. Gotujemy i odcedzamy makaron. Siekamy natkę pietruszki. Boczek kroimy na drobną kostkę, następnie przysmażamy go na patelni wraz z plastrami bulwy. Tak przygotowane składniki przekładamy do garnka, dodajemy makaron i pietruszkę. Dodajemy przyprawy i mieszamy wszystkie składniki.

Topinambur pieczony z czarnuszką

Składniki:

bulwa topinamburu - 0,5 kg,

czarnuszka - pół łyżki,

oliwa z oliwek - 2 łyżki,

tymianek - pół łyżeczki,

sezam - łyżeczka,

sól - pół łyżeczki.

Przygotowanie:

Pozbywamy się skórki z topinamburu, warzywo kroimy na grubą kostkę. Mieszamy sól i czarnuszkę, połączone składniki mielimy i wsypujemy do miseczki. Dodajemy tymianek i oliwę z oliwek, dokładnie mieszamy. Kawałki topinamburu dokładnie nacieramy, układamy na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i posypujemy ziarnami sezamu. Całość umieszczamy na 15 minut w piekarniku rozgrzanym do 200 stopni Celsjusza.