Antykoncepcja - którą metodę wybrać?

Musisz pamiętać, aby codziennie ją przyjmować, inaczej nie będzie tak skuteczna, jak zakładają statystyki.

Uznana za jeden z najważniejszych wynalazków XX wieku. To tabletka zawierająca dwa hormony (estrogen i progestagen) lub jeden (progestagen), wówczas jest nazywana minipigułką. Zadaniem tabletki antykoncepcyjnej jest zablokowanie owulacji, zmiana śluzu szyjkowego, tak by stał się nieprzepuszczalny dla plemników, i zmiana śluzówki macicy – by nie mogło dojść do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Pigułkę przyjmujesz przez 21 dni, po czym robisz siedem dni przerwy na tzw. krwawienie z odstawienia. Tabletki antykoncepcyjne możesz z powodzeniem przyjmować przez wiele lat, jeśli dobrze je tolerujesz i nie musisz robić żadnych przerw w ich stosowaniu. Są one uznawane za jedną z najlepszych metod antykoncepcji pod warunkiem, że lekarz indywidualnie dopasuje je do twoich potrzeb, stanu zdrowia i stylu życia, bo… Nie ma jednej idealnej pigułki dla wszystkich kobiet. Każda z nas może zupełnie inaczej zareagować na tę samą pigułkę i inaczej ją tolerować, stąd na rynku tak duży ich wybór.

PLUSY: To jedna z najlepiej przebadanych metod antykoncepcji. Tabletki hormonalne są dostępne już od 50 lat. Przyjmuje je trzecie pokolenie kobiet. Ryzyko zajścia w ciążę przy stosowaniu tabletki jednoskładnikowej wynosi 0,5-4 proc., przy dwuskładnikowej – 0,1-2 proc. Przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych zmniejsza obfitość miesiączek i umożliwia regulowanie cyklu. Jeśli z jakiegoś ważnego powodu, np. wyjazdu lub maratonu, chciałabyś uniknąć miesiączki, wystarczy, że weźmiesz dwa opakowania pigułek pod rząd, bez przerwy.
MINUSY: Bóle głowy, problemy z wypróżnianiem, uczucie zatrzymywania wody w organizmie to główne minusy źle dobranych tabletek. Pigułkę musisz przyjmować codziennie. Inaczej może nie zadziałać, tak jak powinna. Skrupulatność jest szczególnie ważna przy tabletkach jednoskładnikowych – trzeba pilnować się niemalże co do minuty. Niezależnie od tego, jakie pigułki stosujesz, jeśli zapomnisz choć jednej, powinnaś w danym cyklu dodatkowo się zabezpieczać. Tak samo jeśli bierzesz niektóre antybiotyki (np. tetracyklinę), nadużywasz paracetamolu w lekach przeciwbólowych czy stosujesz wysokie dawki witaminy C. Mogą obniżać skuteczność działania pigułek.
DLA KOGO? Ta jednoskładnikowa jest najlepsza dla młodych kobiet, które jeszcze nie rodziły albo nie rozpoczęły życia seksualnego. U tych drugich pigułka służy do regulacji cyklu czy leczenia problemów z cerą, takich jak trądzik. Jest też odpowiednia dla dorosłych kobiet, które palą papierosy, mają problemy z wątrobą, nadciśnieniem i są obarczone ryzykiem choroby zakrzepowo-żylnej. Z kolei tabletki dwuskładnikowe sprawdzają się u tych, które mają już za sobą ciążę, i u młodych kobiet, które jeszcze nie rodziły, ale ważą ponad 70 kilogramów.

Możesz pamiętać o niej raz na tydzień, raz na kwartał albo raz na trzy lata bez potrzeby ustawiania codziennego przypominacza w smartfonie: „Weź pigułkę!”.

Zawierają estrogen i progestagen, czyli te same hormony co pigułki dwuskładnikowe. Przypominają plaster opatrunkowy. Plaster hormonalny naklejasz pierwszego dnia cyklu na skórę (nie może być podrażniona ani uszkodzona, nie wolno naklejać go na brodawki, znamiona ani pieprzyki), najlepiej na pośladek, przedramię albo brzuch. Naklejony plaster uwalnia hormony, które przenikają do krwiobiegu i zapobiegają owulacji. Plaster naklejasz raz w tygodniu, a po 21 dniach robisz przerwę, by nastąpiło tzw. krwawienie z odstawienia. Skuteczność zapobiegania ciąży według wskaźnika Pearla to 0,5-5 proc.

PLUSY To łagodna metoda dla wątroby, bo hormony uwalniane z plastra przenikają bezpośrednio do krwiobiegu.
MINUSY Plastry mogą podrażniać skórę. Jeśli jesteś alergiczką, możesz mieć kłopoty z ich noszeniem, choć wcale nie jest powiedziane, ze tak będzie. Musisz sprawdzić to na własnej skórze. Plaster trzeba też dokładnie naklejać. W przeciwnym wypadku jego działanie antykoncepcyjne może się zmniejszyć. No i nie jest to metoda dla kobiet, które waza powyżej 80 kilogramów.
DLA KOGO? Dla kobiet szczupłych i tych, które są genetycznie obciążone problemami z wątrobą.

Nazywa się Depo-Provera i zawiera tylko jeden hormon, progestagen, który zagęszcza śluz w szyjce macicy, nie dopuszczając w ten sposób do zapłodnienia komórki jajowej. Zastrzyk działa podobnie jak pigułka jednoskładnikowa, z tą różnicą, ze robi się go raz na trzy miesiące, zawsze w jednym z pierwszych pięciu dni cyklu. Efekt antykoncepcyjny jest natychmiastowy. Ryzyko ciąży wynosi 0,3-3 proc.

PLUSY Ogranicza pamiętanie o antykoncepcji do czterech razy w roku. Poza tym, jak wykazują badania, zmniejsza ryzyko rozwijania się popularnej endometriozy.
MINUSY: Po wstrzyknięciu działa przez trzy miesiące i tego działania nie da się przerwać. Jeśli więc będziesz odczuwała jakikolwiek dyskomfort w samopoczuciu, musisz przemęczyć się przez najbliższy kwartał. Zdarza
się, ze kobiety po zastrzyku maja przeciągające się krwawienia. Po kilku latach stosowania Depo-Provery bez żadnej przerwy zwiększa się ryzyko wystąpienia osteoporozy i nadprogramowych kilogramów nie wiadomo skąd.
DLA KOGO? Dla kobiet, które urodziły dziecko i karmią piersią, bo ta metoda w żaden sposób nie wpływa na laktacje. Dla tych z problemem endometriozy i chorobami wątroby, bo ją „oszczędza”. WHO nie zaleca tej metody kobietom, które w niedługim czasie planują ciąże. Podczas stosowania zastrzyków hormonalnych dochodzi
bowiem do bardzo silnego zahamowania pracy podwzgórza i okazuje się, że czynność hormonalna nie zawsze wraca tak szybko, jakbyś sobie tego życzyła. Czasem dopiero po kilku miesiącach.

To elastyczny pręcik wielkości zapałki. Wszczepia się go pod skórę, na wewnętrznej stronie przedramienia, w znieczuleniu miejscowym. Nie widać go, choć bez problemu można wyczuć go pod palcami. Zabieg wykonuje
się w jednym z pierwszych pięciu dni cyklu, a najlepiej w pierwszym dniu krwawienia. Po wszczepieniu implant uwalnia stała ilość progestagenu, który zagęszcza śluz, uniemożliwiając plemnikom przemieszczenie się do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Działa od trzech do pięciu lat. Po upływie tego czasu lekarz usuwa go, wykonując lekkie nacięcie na skórze.

PLUSY Obok wkładki wewnątrzmacicznej to obecnie najskuteczniejsza metoda antykoncepcji. Ryzyko zajścia
w ciąże wynosi 0,01 proc. Implant rzadko powoduje bóle głowy, nudności, spadek libido, tycie czy zatrzymywanie
wody w organizmie. Ponadto jeśli ważysz około 80kg, nie ma żadnego ryzyka, że metoda cię zawiedzie.
MINUSY Niestety, stosowanie implantu podskórnego jest mało popularne w Polsce ze względu na jego dostępność i cenę (około 1200 zł). Częściej korzystają z niego kobiety w większych miastach.
DLA KOGO? Dla kobiet, które nie planują dzieci przez najbliższych kilka lat lub nie mogą stosować pigułek antykoncepcyjnych z rożnych powodów zdrowotnych – od nadciśnienia po choroby zakrzepowe. Dla kobiet z nadwaga, które nie mogą przyjmować pigułki jednoskładnikowej ani używać plastrów. I dla karmiących piersią. Implant można wszczepić już cztery tygodnie po porodzie.

Potocznie zwana spirala. To wkładka w kształcie litery T, wykonana z plastiku z dodatkiem miedzi albo hormonów. Ta pierwsza uwalnia jony miedzi, które mają działanie plemnikobójcze. Poza tym wywołuje jałowy stan zapalny wmacicy, co dodatkowo uniemożliwia prawidłowe zagnieżdżenie się komórki jajowej po zapłodnieniu.
Z kolei wkładka hormonalna stopniowo uwalnia progestagen, by zagęszczał śluz, uniemożliwiając plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Ryzyko ciąży przy stosowaniu spirali miedzianej wynosi 1,2-3 proc., a hormonalnej – 0,2-1 proc. Aby założyć jedną albo drugą, musisz wykonać cytologię i USG. A po miesiącu od jej założenia zgłosić się na kontrolę do lekarza. Można ją nosić do trzech lat, pod kontrolą lekarza.

PLUSY Spirala hormonalna może być dobrym rozwiązaniem, jeśli masz zbyt obfite i męczące miesiączki.
MINUSY Nie jest to najlepsza metoda, jeśli masz często nawracające infekcje. Wiele kobiet, które miały zakładaną spiralę, twierdzi, że jest to dość bolesne doświadczenie. Jeśli się boisz, możesz poprosić o założenie wkładki w znieczuleniu miejscowym. Poza tym spirala może być lekko wyczuwalna przez jakiś czas, zanim się „ułoży”. Jeśli dyskomfort odczuwasz dłużej, koniecznie zgłoś się do lekarza na kontrolę.
DLA KOGO? Dla kobiet, które już rodziły – niestety, przy zakładaniu wkładki istnieje minimalne, ale jednak ryzyko uszkodzenia kanału szyjki macicy, co grozi powikłaniami przy późniejszej ciąży. To świetna metoda dla kobiet, które nie planują już dzieci.

To elastyczny pierścień uwalniający niewielkie ilości progestagenu i estrogenu. Działa na takich samych zasadach dach jak dwuskładnikowa pigułka antykoncepcyjna. Zawarte w nim hormony nie dopuszczają do owulacji i zagęszczają śluz szyjki macicy, by utrudnić plemnikom dotarcie do komórki jajowej, a w konsekwencji jej zapłodnienie. Ryzyko ciąży wynosi 0,6-1,7 proc. Pierścień umieszczasz w pochwie pierwszego dnia cyklu (pierwszego dnia miesiączki). Po trzech tygodniach robisz siedmiodniową przerwę na tzw. krwawienie z odstawienia, po czym zakładasz kolejny. Tak samo jak w przypadku pigułek możesz nie robić przerw w stosowaniu pierścienia, jeśli masz potrzebę uniknięcia miesiączki.

PLUSY Jest środkiem antykoncepcyjnym z jedną z najniższych dawek hormonów. Jest łagodny dla układu pokarmowego i wątroby, bo je omija. To jedna z tańszych metod hormonalnych.
MINUSY Źle założony pierścień może wysunąć się z pochwy. Trzeba go zakładać mniej więcej o tej samej porze dnia, a nawet godzinie, żeby działał skutecznie.
DLA KOGO? Dla kobiet, które nie mogą stosować zbyt dużych dawek hormonów.

To antykoncepcja postkoitalna, czyli działająca po stosunku. Sprawdza się, gdy w trakcie pęknie prezerwatywa lub po prostu zapomniałaś z różnych powodów o zabezpieczeniu.

Na polskim rynku są w tej chwili dostępne dwie tabletki: ellaOne i Escapelle. Jedna jest dużą dawką hormonów, druga antyhormonów. Mają działanie antykoncepcyjne, a nie wczesnoporonne, jak często im się to zarzuca. Escapelle zawiera syntetyczny progestagen i można ją przyjąć do 72 godzin po stosunku. Tabletka ellaOne zawiera zaś octan uliprystalu i działa do pięciu dni po stosunku. Jednak obie najlepiej przyjąć jak najszybciej, czyli do 24 godzin po stosunku – wtedy są najskuteczniejsze. Zawarte w tabletce „po” składniki hamują owulację, wywołują zmiany w błonie śluzowej macicy, utrudniając implantację zarodka. Nie zadziałają, jeśli już doszło do jego zagnieżdżenia.

PLUSY Tabletka ellaOne jest dostępna bez recepty (kosztuje od 90 do 120 zł). I to jest jej największy atut, bo kiedy jej potrzebujesz, nie musisz się martwić, że nie ma wolnych terminów u lekarza.
MINUSY Po jej zażyciu możesz odczuwać bóle głowy, brzucha. Możesz mieć wymioty i plamienia. Może też dojść do rozregulowania twojego cyklu. Przyjęcie tej tabletki nie daje gwarancji, że nie dojdzie do ciąży, ponieważ jeśli nastąpiło już zapłodnienie, to ta pigułka tego nie zmieni.
DLA KOGO? Dla każdej kobiety do zastosowania w naprawdę awaryjnej sytuacji.

TEKST MARTA DROŻDŻ, KONSULTACJA dr GRZEGORZ POŁUDNIEWSKI