Kalendarz słowiański. Na czym opierał się cykl roczny Słowian?

Słowianie wierzyli, że rok jest okrągły i powinien zaczynać się wiosną, kiedy wszystko budzi się do życia. Trudno nie zgodzić się z naszymi przodkami - zimowa energia stycznia nie służy spełnianiu noworocznych postanowień. O wiele łatwiej rozpocząć nowy rozdział wtedy, gdy sprzyja temu natura i wokół czuć, że wszystko wybudza się ze snu. Kalendarz słowiański bazował na cyklach przyrody, Słońcu i Księżycu. Człowiek, który jest do nich dostrojony, lepiej przechodzi przez zmiany pór roku i rozumie zjawiska zachodzące wokół niego. Późna jesień wraz z zimą była traktowana jako okres wegetacji oraz czas świąt, by ponure, krótkie dni spędzać wspólnie z rodziną.

Słowiańskie sposoby na zdrowie >>

Słowiański rok był bardzo urozmaicony. Każdą porę roku przypisywano innym, pogańskim bogom. Miesiące były wypełnione wieloma świętami, powiązanymi ze żniwami, zmianą pogody czy oddawaniu czci bóstwom. Większość rytuałów naszych przodków przetrwała do dziś, jednak praktykuje się je w formie chrześcijańskiej. Nadal topimy kukłę Marzanny, by pożegnać zimę i przywitać wiosnę, a w przesilenie letnie (Noc Świętojańską) wypuszczamy wianki na wodę. Niemal każda tradycja współczesnych Polaków ma w sobie słowiańskie korzenie. Dzisiejsze obrzędy kościelne oraz celebracje obchodzone na wsiach (jak np. dożynki) to rytuały naszych przodków, które przetrwały do dziś.

Kalendarz Słowian - cykl roczny naszych przodków. Niektóre z poniższych, starodawnych świąt przetrwały w polskiej kulturze do dzisiaj:

MARZEC (BRZEZIEŃ)

1 marca: Jaskółka

Modły do wiosny. W tym czasie przywoływano ptaki do powrotu i zamawiano wiosenną pogodę. Z lotu jaskółki odczytywano prognozę pogody na najbliższe dni. Modlono się do bóstw o dobrobyt w nowy rok oraz rychłe nadejście słonecznych, ciepłych dni.

9 marca: Szczodry Wieczór, Święto Matki Ziemi (Nowy Rok)

Słowiański Nowy Rok. Odprawiano wiosenne rytuały na urodzajne plony i szczęście dla rodziny. Jeśli pogoda w to święto była słoneczna, zwiastowała ciepłe lato. Śnieg zapowiadał urodzaj, ciepły wiatr przewidywał deszczowe lato, a wiatr północny lato chłodne.

13-20 marca: Wiosenny Tydzień Jarowita

Czas czyszczenia chat, rytuałów związanych z wodą, palenia stosów na wzgórzach oraz malowania jaj, dzisiaj znanych jako jajka wielkanocne, by uczcić odradzające się życie.

16 marca: Wierzbica (Pasieka Wiosenna)

Święto czczenia wierzby uważanej za Pradrzewie Wszechświata. Tego dnia nasi przodkowie używali gałązek wierzby do chłostania się nimi, co było uważane za rytuał magiczny, mający zapewnić zdrowie. Gałązkami święcono także pasieki, by zapewnić pszczołom "miododajność".

17-18 marca: WIosenne Zrównanie Dnia z Nocą (Święto Dadźboga)

Dziewczęta tańczyły w korowodach, odprawiając modły do bóstwa Dadźboga.

20 marca: Nawski Wielki Dzień

Zejście zmarłych na ziemię ze słowiańskiej krainy umarłych zwanej Nawią. Nasi przodkowie kąpali się w rzekach lub symbolicznie oblewali wodą, by wzmocnić swoje zdrowie i zapewnić sobie opatrzność dusz przodków.

Wielkidzień (Pierwszy Dzień Wiosny) - pierwsza niedziela po wiosennym Zrównaniu Dnia z Nocą

Święto przebudzenia się przyrody oraz narodzin nowego cyklu życia. Tego dnia topiono kukłę Marzanny, bogini zimy i śmierci, oraz dekorowano jajka będące symbolem narodzin. Dzisiejszym odpowiednikiem jest Wielkanoc.

Poniedziałek po Wielkimdniu (Wołoczilne)

Dawny Śmigus-Dyngus. Chłopcy chodzili po chatach, oblewając wodą dziewczęta. Te z kolei obdarowywały ich pisankami.

20-26 marca: Dziady Wiosenne (Święto Wiosny)

W tych dniach rozpalano ogniska, by "ogrzać ziemię" i skakano przez nie celem oczyszczenia. Do rzeki wrzucano ofiarę z chleba. Święcono ziarna i rozpoczynano zasiewy. Wierzono, że światło zwycięża nad ciemnością. Ucinano gałęzie wierzb i wkładano je w domu do dzbanów z wodą przyniesioną ze "świętych źródeł". Wodę, w której były zanurzone gałązki, wykorzystywano następnie w rytuałach.

KWIECIEŃ (ŁŻYKWIAT)

11 kwietnia: Wodnik Wiosenny

Nasi przodkowie składali ofiarę wodnikom (bóstwom wodnym), by nie zatapiały ludzkich siedzib. Miało to zapobiec powodziom oraz utonięciom.

15 kwietnia: Święto Jarowita

Święto mężczyzn. Modły do bóstwa Jarowita. Składanie ofiar, palenie ognisk i spryskiwanie ich rytualnym piwem.

22 kwietnia: Wielka Mokosz

Święto kobiet. Modły do bogini urodzaju Mokosz. Składanie ofiar, śpiewanie pieśni, tańce w korowodach.

20-26 kwietnia: Święto Drzew (Święto Zielonych Bogów)

Celebrowanie bóstw uważanych za drzewa porastające lasy.

30 kwietnia: Święto Welesa

Składanie ofiar Welesowi, wypędzanie bydła na pastwiska.

MAJ (ROSIEŃ)

1 maja: Święto Wesny (Wiosny)

Odpowiednik współczesnej majówki. W ziemię wkopywano zielone drzewko, które dekorowano wstążkami. Przybierano sukienki gałązkami bzu. Śpiewano piosenki (wiośnianki), młodzież tańczyła wokół drzewka. Ceną za roztargnienie i zapomnienie w trakcie tańca był całus.

2-11 maja: Tydzień Rusalny (Rusalia)

Kobiety zawieszały na przybrzeżnych drzewach kawałki płótna dla rusałek. Wiły dla nich wianki z polnych kwiatów i wrzucały je do wody.

11 maja: Zielnik

Zbiory ziół leczniczych, rytualne spożywanie posiłków w lasach i na polach. Pleciono wtedy wianki oraz dekorowano chaty w środku i na zewnątrz kwiatami czy gałązkami z liśćmi.

CZERWIEC (CZERWEŃ)

15 czerwca: Świętowit Letni

Wznoszenie modłów do Świętowita o obfite plony.

20/21 czerwca: Noc Kupały (Sobótki, WIanki)

Dzisiejsza Noc Świętojańska. Pierwszy dzień lata. Święto obchodzone ku czci ognia, poświęcone Dadźbogowi. W jego trakcie rozpalano ogniska, bawiono się nad rzekami, skakano przez ogień, puszczano wianków na wodę, poszukiwano kwiatu paproci, wykonywano wróżby matrymonialne. Wierzono, że to szczęśliwy czas na poczynanie dzieci.

30 czerwca: Pożegnanie Jarowita

Spalanie kukły Jarowita, boga wiosny, dla uczczenia zasiania przez niego nowych plonów i miłości.

LIPIEC (LIPIEŃ)

1 lipca: Święto Dadźboga

Początek sianokosów, czczenie kowalstwa jako czynności przypisanej temu bogowi.

4/5 lipca: Letnie Święto Miesiąca

Modły do Chorsa, personifikacji Księżyca. Dawniej Księżyc nazywano również "miesiącem" i na jego podstawie badano w miesiącach przemijający czas.

20-27 lipca: Tydzień Peruna

Wznoszenie modłów do Peruna, boga gromu, świętowanie w dębowych gajach.

22 lipca: Perunica Letnia

Czczenie kobiecego wcielenia Peruna, czyli Błyskawicy. Tego dnia nie należało pracować w polu, by nie ściąnąć na siebie jej gniewu.

SIERPIEŃ (ZAREW)

6 sierpnia: Spas Jabłkowy

Święcenie i spożywanie jabłek, gruszek oraz innych darów sadu.

16 sierpnia: Spas Chlebowy

Święcenie i spożywanie chleba z nowego ziarna, okazywanie wdzięczności bogom za urodzaj.

16 sierpnia: Święto Leszego

Oddawanie czci Leszemu, bogowi lasu. Składano mu ofiarę z chleba na polanach i w gajach. Proszono ducha leśnego o dobroć, by nie wodził ludzi po bezdrożach oraz nie plątał im leśnych ścieżek.

19 sierpnia: Letni Strzybóg

Czczenie Strzyboga, boga wiatru. Tego dnia wróżono z kierunków, jakie przybierał wiatr.

WRZESIEŃ

4 września: Perunica Jesienna

Ostatnie święto na cześć błyskawicy i gromu, które "zasypiają" na zimę.

8-9 września: Rodzanice

Modlono się do bóstw sprawujących opiekę nad niemowlętami. Proszono je o pomyślny poród i zdrowie dla rodziny.

20 września: Jesienny Strzybóg

Modły do Strzyboga o dobrą pogodę, prognozowanie pogody na jesień z kierunków wiatrów.

23 września: Święto Plonów

Pierwszy dzień jesieni. Święto plonów, poświęcone aktualnym zbiorom. Dziękowanie za plony oraz proszenie obfitość w kolejnym roku.

24 września: Święto Domowika i Owinnika

Składanie ofiar bóstwom z miseczek owsianki, by opiekowały się domem, ziarnem i zwierzętami gospodarskimi.

26 września: Świętowit Jesienny

Święto urodzaju – modły w chramie Świętowita, składanie ofiar, wróżby z obrzędowego napoju o przyszłej zimie.

27 września: Pasieka

Święto pszczelarzy.

PAŹDZIERNIK

1 października: Jesienne Święto Matki Ziemi

Początek jesienno-zimowych robót. Okres wyprawiania wesel. Modlitwy młodych dziewcząt o szczęśliwe zamążpójście.

25 października: Dziady

Dzień wspominania przodków. Wywoływanie duchów przodków. Wigilia dla zmarłych z dodatkowym nakryciem przy stole.

31 października: Święto Mokosz

Oddawanie czci Mokosz przez kobiety, ofiarowanie jej płótna i przędziwa. Proszenie o pobłogosławienie robót, które rozpoczynano następnego dnia - szycia i tkania.

LISTOPAD (PROSICZ)

8 listopada: Tury

Święto myśliwych, początek sezonu polowań. Łowcy składali ofiary i wznosili modły o pomyślność na łowach.

24 listopada: Święto Złotej Baby

Dzień wróżenia przyszłości, a przez przyszłe matki proszenia o łagodny i bezproblemowy poród.

30 listopada: Święto Goduna

Dzisiejsze Andrzejki. W tym dniu odprawiano wróżby matrymonialne.

GRUDZIEŃ

6 grudnia: Spas Zimowy

Dzień nadejścia zimy. Spas Zimowy został zmieniony przez Chrześcijaństwo na świętego Mikołaja, czemu dowodzi staropolskie powiedzenie: "poproś Mikołaja, on przekaże Spasowi".

21-23 grudnia: Święto Godowe (Zimowe Staniesłońca)

Uroczyste wieczerze i świętowanie z rodziną. Celebrowanie zaćmienia Słońca, jako nowej energii budzącej się do życia.

23 grudnia: Święto Roda

Czczenie boga Roda. Wypiekanie rytualnych ciast, warzenie piwa i miodu.

24 grudnia: Święto Kolady

Rodzinna uczta przypominająca dzisiejszą wigilię, podczas której konsumowano syte potrawy oraz śpiewano tradycyjne pieśni.

LUTY (LJUTYCZ)

2 lutego: Gromnica

Spotkanie zimy z wiosną. Zwyciężanie światła nad ciemnością. Zapalano świecę zwaną gromnicą, która miała odpędzać wygłodniałe wilki, przywoływać ciepłe dni oraz chronić dom przed burzą. Wykonywano z jej udziałem liczne rytuały przynoszące ochronę i pomyślność dla rodziny.

9-15 lutego: Tydzień Welesa

Czczenie Welesa, wywracanie kożuchów na drugą stronę, by przywołać ciepłe dni i pożegnać zimę. Odprawianie rytuałów magicznych w gospodarstwach, przy zapewnić zdrowie zwierzętom hodowlanym.

21 lutego: Wiosenny Strzybóg

Odprawianie modłów do boga wiatrów. Na podstawie pogody tego dnia przewidywano, jaka będzie wiosna i lato.

26 lutego: Nowolecie

Rytualne pożegnanie kończącego się roku.

Horoskop słowiański - jakim znakiem zodiaku jesteś według naszych przodków? >>